Η Δύση στο σύμπαν των Ελλήνων διανοουμένων τη δεκαετία του 1960
Περίληψη
Στη δεκαετία του 1960 το εκπαιδευτικό σύστημα των ΗΠΑ, ιδιαίτερα το πανεπιστημιακό, προβάλει στη δυτική Ευρώπη ως ανταγωνιστικό πρότυπο. Σε διάφορες χώρες, όπως η Γαλλία και η Δυτική Γερμανία, εξυφαίνονται διαμάχες ανάμεσα σε εκπαιδευτικούς και διανοούμενους για την αποδοχή πτυχών του ή την απόρριψη τους. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και στην Ελλάδα. Με αφορμή τις συζητήσεις για την πορεία της εκπαίδευσης διατυπώνονται και ανταλλάσσονται από γνωστούς εκπαιδευτικούς και ανθρώπους των γραμμάτων όλων των ιδεολογικών αποχρώσεων (σχηματικά διανοούμενων) σχετικές απόψεις κυρίως στο γραπτό, ημερήσιο και περιοδικό Τύπο, οι οποίες κορυφώνονται το 1964 με την ευκαιρία της ψήφισης της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης Γ. Παπανδρέου- Π. Παπανούτσου. Στόχος της παρέμβασής μας είναι η ανάλυση του Λόγου των Ελλήνων διανοούμενων στη δεκαετία του 1960, ιδιαίτερα των πτυχών που άπτονται των αναπαραστάσεων τους για τις «μεγάλες» δυτικοευρωπαϊκές χώρες και τις ΗΠΑ. Η ανάλυση παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς, στη μεγάλη τους πλειονότητα, οι εν λόγω διανοούμενοι έζησαν και σπούδασαν στην Ευρώπη, κυρίως τη Γερμανία, και μόλις αρχίζουν να γνωρίζουν τις ΗΠΑ.Ο στόχος της εργασίας είναι τριπλός. Να δώσει εικόνα των Ελλήνων διανοούμενων (σπουδές, διαδρομές) και του ειδικού τους βάρους στο δημόσιο χώρο. να ανασυστήσει, μέσω της ανάλυσης του λόγου τους όπως αυτό εντυπώνεται στα βασικότερα έντυπα της εποχής, τις αναπαραστάσεις τους για τις δυτικές χώρες και τη σχέση τους με την Ελλάδα. και, τέλος, να αποτιμήσει τις επιπτώσεις του λόγου τους τόσο σε επίπεδο εκπαίδευσης όσο και των γενικότερων προσανατολισμών της χώρας. Από την μέχρι τώρα μελέτη μας καταλήξαμε σε δύο διαπιστώσεις. α. Οι αναφορές στις δυτικές χώρες στο λόγο των διανοούμενων είναι πολλές. Παρά την αυξανόμενη βορειο-αμερικανική παρουσία στην εκπαίδευση από τη δεκαετίας του 1950, οι διανοούμενοι αναφέρονται κατά βάση στα ευρωπαϊκά εκπαιδευτικά συστήματα, ιδιαίτερα το γαλλικό. Πολύ λιγότερα, αντίθετα, επικαλούνται το βορειο-αμερικανικό, αν και οι σχετικές αναφορές με το χρόνο αυξάνουν.β. Οι αναφορές στο «ευρωπαϊκό», ιδιαίτερα το γαλλικό, παράδειγμα γεφυρώνουν σ’ έναν βαθμό τις απτές ιδεολογικές διαφορές σε άλλους τομείς, όπως η γλώσσα και οι σκοποί της εκπαίδευσης. Οι όποιες αποκλίσεις είναι, κυρίως, από ορισμένους φιλελεύθερους. Οι διαπιστώσεις αυτές κατευθύνουν και τα ερωτήματά μας. Ποιες είναι οι αντιλήψεις των διανοούμενων για την εκπαίδευση και πώς αυτές συγκροτούνται; Σε ποιο βαθμό ορίζονται από τον τόπο σπουδών και τις σχετικές πολιτισμικές επιρροές; Σε ποιο, τέλος, βαθμό βαραίνουν στη διαμόρφωση της εκπαιδευτικής πολιτικής;