Η δημιουργία δημόσιας ταυτότητας των Ευαγγελικών στην Ελλάδα μέσω της παιδείας από το 1821 και μετά. Η Εκπαιδευτική και εκδοτική δραστηριότητα των Διαμαρτυρομένων στην Ελλάδα
Περίληψη
Η Εκπαιδευτική και εκδοτική δραστηριότητα των Διαμαρτυρομένων στην Ελλάδα Η σημασία που προσέδωσε η προτεσταντική μεταρρύθμιση στη γνώση, μέσω της εκπαίδευσης, των μεταφράσεων και των εκδόσεων, αποτελούν ενδεχομένως συστατικά στοιχεία του προτεσταντικού δόγματος και των προτεσταντικών εκκλησιών. Η γνώση θεωρήθηκε από τους προτεστάντες το κλειδί που θα οδηγούσε, ατομικά αλλά και συλλογικά, τον άνθρωπο και την κοινωνία στην αναμόρφωσή τους, μία αναμόρφωση πρώτιστα θρησκευτική αλλά ταυτόχρονα πολιτική, οικονομική και ιδεολογική. Μέσα στην ιστορία, η μεταρρύθμιση εκφράζει την αμφισβήτηση εκείνων των στρωμάτων που ήταν υπό την εξουσία του Πάπα, των αριστοκρατών και των αυτοκρατόρων. Η ανερχόμενη αστική τάξη, οι τοπικοί ηγεμόνες και ο λαός φαίνεται να βρίσκουν στη μεταρρύθμιση την πίστη που τους εκφράζει κι ενδεχομένως την κοινωνική, οικονομική και πολιτική ελπίδα αλλαγής της κατεστημένης κυρίαρχης ιδεολογίας. Σκοπός του Λούθηρου είναι ο Λόγος του Θεού να φθάσει στα λαϊκά στρώματα, να γίνει κατανοητός στη γλώσσα τους μέσω της κηρυκτικής Λατρείας και της μετάφρασης της Αγίας Γραφής. Μέχρι και την αντιμεταρρύθμιση, η καθολική εκκλησία επέμενε να χρησιμοποιεί τη λατινική γλώσσα στη λατρεία, χωρίς να την ενδιαφέρει –ενδεχομένως και σκόπιμα- εάν γίνεται κατανοητή από τους πιστούς. Με αυτό τον τρόπο ήλεγχε το λαό πολιτικά, οικονομικά και ιδεολογικά, διότι το απελευθερωτικό, κατά τους προτεστάντες, μήνυμα της Αγίας Γραφής, δεν μπορούσε να κατανοηθεί και να εσωτερικευθεί από τον πιστό. Οι εκδόσεις φαίνεται να επεδίωκαν τη διαμόρφωση μιας νέας γενιάς Ελλήνων και Ορθόδοξων κληρικών, οι οποίοι θα ενστερνίζονταν τις αντιλήψεις και πρακτικές του Διαφωτισμού, πράγμα που θα είχε ως συνέπεια την πολιτική, κοινωνική, οικονομική και θρησκευτική αναγέννηση του νεοσύστατου ελληνικού κράτους και της αυτοκέφαλης Ορθόδοξης Εκκλησίας. Η εκπαίδευση με τις νέες μεθόδους, οι μεταφράσεις της Αγίας Γραφής και άλλων κειμένων και οι έντυπες εκδόσεις, οδήγησαν στην αμφισβήτηση της παραδοσιακής εκκλησίας και της ελληνικής κοινωνίας και επεδίωξαν την ανάπτυξη, το διαφωτισμό κι εκσυγχρονισμό τους. Όπως φαίνεται, επιθυμία μιας σημαντικής μερίδας του πολιτικού κόσμου, των λογίων και των αξιωματούχων, κληρικών και λαϊκών, ήταν να βρεθεί η Ελλάδα όσο γίνεται πιο κοντά στο μοντέλο των δυτικών εθνών-κρατών. Οι πολιτικές που χαράσσονται, από τον Ιωάννη Καποδίστρια και την αντιβασιλεία το 19ο αιώνα, μέχρι τον Ελευθέριο Βενιζέλο και τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, φαίνεται να έχουν έναν σκοπό : η Ελλάδα στη Δύση. Ενδεχομένως, η Ορθόδοξη Εκκλησία να αποτελούσε -και να συνεχίζει να αποτελεί – μεσα από κατάλοιπα δεσποτισμού και δεισιδαιμονικών αντιλήψεων και πρακτικών που συντηρούνται , πρόσκομμα στην πορεία της Ελλάδας προς τα σύγχρονα κράτη του δυτικού κόσμου. Οι προσπάθειες της πολιτείας μέσα στην Ιστορία, φαίνεται να επιδιώκουν τον εκσυγχρονισμό της Εκκλησίας και τη δημιουργία ενός εξορθολογισμένου χριστιανισμού . Συμπερασματικά, θα λέγαμε πως η επικοινωνία μεταξύ προτεσταντών, ελληνικού κράτους και Ορθόδοξης Εκκλησίας, δημιούργησε ένα κλίμα αμφισβήτησης των δομών της παραδοσιακής Ορθόδοξης Εκκλησίας και κοινωνίας, ενώ ανέδειξε ταυτόχρονα τα αδιέξοδα της κυριαρχίας μιας και μοναδικής θρησκείας στη νεοελληνική κοινωνία . Ωστόσο επεξέτεινε το δίλημμα για το άν έπρεπε η Ελλάδα τελικά να ακολουθήσει μια πορεία ενός ανατολικού θρησκευτικού δεσποτισμού η μιας εκδημοκρατισμένης ευρωπαϊκής προοπτικής .