Ο προσδιορισμός της εθνικής ταυτότητας μέσω του εθνικού ονόματος. Η περίπτωση της Ιστορίας της Βλαχίας (Βιέννη, 1806)
Περίληψη
Το σύγγραμμα «Ιστορία της Βλαχίας πολιτική και γεωγραφική» που δημοσιεύτηκε το 1806 στη Βιέννη από τους «αυταδέλφους Τουνουσλή» αποτελεί μέρος μιας πλούσιας ιστοριογραφίας παράδοσης την οποία ορισμένοι ερευνητές ονόμασαν ελλήνο-ρουμανική. Ακόμη από το 16ο αιώνα υπάρχουν ελληνικά κείμενα που παράγονται ή αναφέρονται στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες. Τις δύο πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα όμως αυτή η παράδοση καταλήγει με μεγάλες ιστορικές συνθέσεις στην ελληνική γλώσσα για τη Μολδαβία και τη Βλαχία όπως εκείνα του Δανιήλ Φιλιππίδη, και του Διονυσίου Φωτεινού. Το σύγγραμμα που μας απασχολεί είναι χρονολογικά η πρώτη αυτής της σειράς. Δημοσιεύτηκε ανώνυμα αλλά αποδόθηκε από τη νεώτερη έρευνα στον Μιχαήλ Καντακουζηνό, μέλος παλαιάς αριστοκρατικής οικογένειας της Βλαχίας. Η γλώσσα που χρησιμοποιεί ο Καντακουζηνός είναι δημώδης, περιέχοντας, και λόγο του θέματος, πολυάριθμες ρουμανικές λέξεις. Επιλέγοντας την ελληνική γλώσσα ως μέσω έκφρασης των ιδεών του, ο συγγραφέας προσπαθεί να ξεκαθαρίσει το ζήτημα του εθνικού ονόματος των Ρουμάνων. Σε μια εποχή που οι πρώτες ιδέες του εθνικισμού έκαναν την εμφάνισή τους στην νότιο-ανατολική Ευρώπη ο προσδιορισμός της εθνικής ταυτότητας άρχιζε με το ίδιο το εθνικό όνομα. Το ίδιο όνομα έπρεπε να χρησιμοποιηθεί σε όλες τις γλώσσες και έπρεπε να αποφεύγονται εθνικά ονόματα ξένα ή ακατάλληλα. Είναι η περίπτωση του όρου «Βλάχος» ως συνηθισμένο εθνικό όνομα των Ρουμάνων στα ελληνικά κείμενα. Ο Καντακουζηνός, μετά από μια λόγια εξήγηση της καταγωγής του όρου «Βλάχος» τον αποφεύγει και χρησιμοποιεί στη θέση του τον όρο «Ρωμάνος». Παρόμοια επιλογή παρατηρείται και σε άλλους λόγιους της εποχής όπως ο Μιχαήλ Μπογιατζής, ο Δανιήλ Φιλιππίδης ή ο Ναούμ Ραμνιτσεάνου. Πέρα από μια απλή λεξική επιλογή πρόκειται για συνειδητή προσπάθεια επιβολής νέας ορολογίας στην ελληνική γλώσσα. Ένα «νέο» εθνικό όνομα μπορούσε να προσδιορίσει καλύτερα συμφώνα με τους συγγραφείς της εποχής την εθνική ταυτότητα χωρίς συγχύσεις. Το φαινόμενο συντελείται επίσης την ίδια εποχή και στην περίπτωση του εθνικού ονόματος των Ελλήνων όπου το «Έλλην» αντικαθιστούσε σταδιακά το «Ρωμιός» ή το «Γραικός».