Giulia Santelmo: ένα ιστορικό μυθιστόρημα του 19ου αιώνα από την ιταλόφωνη παραγωγή της Επτανήσου
Περίληψη
Το μυθιστόρημα “Giulia Santelmo” του Ζακυνθινού Ερμάννου Λούντζη ανήκει στην ιταλόφωνη λογοτεχνική παραγωγή της Επτανήσου. Το βιβλίο τυπώθηκε το 1846 στην Μάλτα και παραμένει μέχρι σήμερα σχεδόν άγνωστο. Το μυθιστόρημα αυτό που φέρει τον υπότιτλο “novella storica” (ιστορική νουβέλα) παρουσιάζει το ζήτημα της ταυτότητας σε πολλαπλά επίπεδα. Ένα πρώτο ζήτημα ταυτότητας αφορά στη γλώσσα. Ο Λούντζης σπουδαγμένος στην Ιταλία, τη Γαλλία και τη Γερμανία, και σαφώς επηρεασμένος από τους αντίστοιχους πολιτισμικούς χώρους, γράφει τα πρώτα έργα του στα ιταλικά. Στη συνέχεια αφού επιστρέφει στη Ζάκυνθο μελετάει τη γλώσσα της καταγωγής του και συνεχίζει τη συγγραφική του παραγωγή στα ελληνικά. Το συγκεκριμένο μυθιστόρημα είναι γραμμένο στα ιταλικά. Ενδεχομένως αυτός να είναι και ένας από τους λόγους που δεν έχει μελετηθεί εκτενώς και μάλιστα δεν συμπεριλαμβάνεται στον κατάλογο των ελληνικών ιστορικών μυθιστορημάτων. Πρόκειται για την ιστορία ενός έρωτα ανάμεσα σε έναν νεαρό εβραίο τραπεζίτη και μια νέα κοπέλα, γόνο ευγενούς οικογένειας από τη Νάπολη. Παράλληλα με την ερωτική ιστορία ξετυλίγεται το ιστορικό συγκείμενο της επανάστασης του 1821 στη Νάπολη της Ιταλίας. Το ερωτικό στοιχείο εμπλέκεται με το πατριωτικό συναίσθημα και την επαναστατική δράση. Η εθνική συνείδηση του ήρωα έρχεται σε αντιδιαστολή με τη θρησκευτική του ταυτότητα κι εδώ τίθεται με μια υφέρπουσα φιλοσοφική διάθεση το ζήτημα της ανεξιθρησκίας. Παρά το γεγονός ότι τα ιστορικά πρόσωπα και η δράση τοποθετούνται στο συγκεκριμένο χώρο και χρόνο, ωστόσο γίνεται σε πολλά σημεία φανερή η πρόθεση του Λούντζη να μεταφέρει το κλίμα και τις απόψεις του στον οικείο χώρο της Επτανήσου και στα δικά του ιστορικά δεδομένα. Παρατηρούμε λοιπόν μια προσπάθεια του συγγραφέα (ο οποίος θα πρέπει να σημειώσουμε ότι είναι γνωστός στον ελληνικό χώρο περισσότερο ως ιστορικός παρά ως μυθιστοριογράφος) να σκιαγραφήσει μια ιστορική εποχή και κάποια ιστορικά συμβάντα, με τα τεκταινόμενα και τα πρόσωπά τους, ανάγοντας όμως τα κοινωνιολογικά, θρησκευτικά, πατριωτικά ζητήματα που πραγματεύεται σε μια πιο γενική σφαίρα, έξω από τα στενά ιστορικά και γεωγραφικά όρια της ιστορίας του. Η επανάσταση και τα γεγονότα, παρόλο που τοποθετούνται ευκρινώς και με ιστορική ακρίβεια σε έναν συγκεκριμένο τόπο και σε μια συγκεκριμένη ιστορική εποχή, θα μπορούσαν να έχουν μιαν άλλη εθνική ταυτότητα και να αφορούν το χώρο της Επτανήσου ή ακόμη και της Ελλάδας, δεδομένου μάλιστα ότι βρισκόταν κι αυτή σε επαναστατικό κλίμα. Ένα επιπλέον ζήτημα ταυτότητας παρουσιάζεται αναφορικά και με το είδος του κειμένου. Πρόκειται για ένα ιστορικό μυθιστόρημα ως είθισται να είναι τα εν λόγω έργα με τους επικρατούντες κανόνες της εποχής ή για ένα υβριδικό είδος ιστορικο-φιλοσοφικού μυθιστορήματος που βρίσκεται ανάμεσα στην αφήγηση, το φιλοσοφικό δοκίμιο και την ιστορική μαρτυρία; Θα πρέπει εδώ να σημειωθεί ακόμα ότι στο έργο παρουσιάζεται και το παράδοξο, για μυθιστόρημα, της παράθεσης των ιστορικών πηγών σε υποσημειώσεις. Βλέπουμε λοιπόν ότι με το “Giulia Santelmo” βρισκόμαστε μπροστά σε ένα πολυμορφικό έργο που θέτει ζητήματα γλωσσικής, θρησκευτική, εθνικής, κοινωνικής αλλά και ειδολογικής ταυτότητας και που έρχεται επιπλέον να τονίσει την ιδιαίτερη πολυπολιτισμική ταυτότητα τόσο του συγγραφέα του όσο και του τόπου παραγωγής του, της Επτανήσου.