΄Ατομα και πρόσωπα: το ζήτημα της ταυτότητας στο Λοιμό του Αντρέα Φραγκιά
Περίληψη
Η προβληματική της ταυτότητας- όπως ο Φραγκιάς την επεξεργάζεται κατά κύριο λόγο μέσα από τη μεταστοιχείωση της σύστασης και του ρόλου των μυθοπλαστικών χαρακτήρων και του αφηγητή- έχει καθοριστική σημασία για το είδος του μυθιστορήματος που τον ενδιαφέρει και αναπτύσσει. Στο πλαίσιο αυτής της εργασίας, μας απασχολούν οι όψεις της ταυτότητας στο μυθιστόρημα, Λοιμός, η τεχνική επένδυσή της και οι ερμηνευτικές της διαστάσεις, επιχειρώντας να διακρίνουμε το ομόλογό της συγγραφικό βλέμμα. Για να υιοθετήσουμε εν προκειμένω καίριες σχετικές επισημάνσεις του Φραγκιά, «ο κώδικας της λειτουργίας του [έργου] και ο κώδικας επικοινωνίας που προτείνει […] στον οποίο περιέχονται και οι κανόνες της κατασκευής του» (Φραγκιάς, 2009, σ. 21) δείχνουν «πώς είδε ο κατασκευαστής τα πράγματα» (ό.π.), συνιστώντας ταυτόχρονα «την προσωπική μαρτυρία του», και τα «ψυχικά και τα πνευματικά του αποτυπώματα» (ό.π., σ. 22). Θα θέσουμε, πιο συγκεκριμένα τα ακόλουθα ερωτήματα, συνεξετάζοντάς τα στο πλαίσιο της προβληματικής της ταυτότητας: (α) πώς οικοδομείται η ταυτότητα των φορέων δράσης και, ιδίως, του αφηγητή, αν λάβουμε υπόψη την υποβαλλόμενη από τον Λοιμό διάκριση ανάμεσα στην ταυτότητα με την έννοια της ατομικότητας και την ταυτότητα με την έννοια του προσώπου; (β) με ποιους παράγοντες (όπως η εξουσία, οι μηχανισμοί κοινωνικής, ιδεολογικής και πολιτικής πειθάρχησης, ιδεολογία, οι ισχύοντες κοινωνικοί λόγοι κ.ά.) εμφανίζεται να συναρτάται η οικοδόμηση της διάκρισης «ατόμου – προσώπου» στο επίπεδο της ιστορίας (επίπεδο του αφηγηματικού περιεχομένου) και πώς αποδίδεται από τη σκοπιά των συναφών αφηγηματικών τεχνικών (επίπεδο αφηγηματικής μεσολάβησης); (γ) ποιες οι υφολογικές συνέπειες της διάκρισης αυτής στο Λοιμό; (δ) ποια η ειδολογική δυναμική αυτού του πλέγματος θεματικών, υφολογικών και αφηγηματικών στοιχείων στη μυθιστορηματική τέχνη του Φραγκιά, όπως εκδηλώνεται στο Λοιμό; και τέλος, από ερμηνευτική άποψη, (στ) ποια η κριτική σημασία της διαφοροποίησης της ταυτότητας ως ατομικότητας και της ταυτότητας ως προσώπου για την εικόνα του ανθρώπου ως ιστορικού υποκειμένου του λόγου και της πράξης και ως υποκείμενου στον ιστορικό λόγο και στην ιστορική πράξη;