Η πολιτικο-ιδεολογική ταυτότητα της εθνικοφροσύνης στην ταραγμένη δεκαετία του ’40
Περίληψη
Η γερμανική κατάκτηση της Ελλάδας τον Απρίλιο του 1941 σηματοδότησε την αφετηρία πολλαπλών διεργασιών σε πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο, που θα επηρέαζαν καταλυτικά τιις μεταπολεμικές εξελίξεις. Οι κορυφαίοι αξιωματούχοι του επίσημου κράτους, τα (απαγορευμένα) αστικά πολιτικά κόμματα και οι παραδοσιακές οικονομικές ελίτ είχαν να αντιμετωπίσουν τις καταστροφικές συνέπειες της γερμανικής Κατοχής. Ιδιαίτερα απειλητικό εμφανίστηκε το πολιτικο-ιδεολογικό κενό που προέκυψε απο την κατάρρευση της μεταξικής δικτατορίας και που κάλυψε εν μέρει το αντιστασιακό κίνημα του ΕΑΜ. Η ραγδαία όσο και εντυπωσιακή άνοδος της Αριστεράς δεν άφησε αδιάφορο τον αστικό κόσμο της χώρας, ο οποίος δεν είχε επουλώσει ακόμα τις πληγές του Εθνικού Διχασμού και παρέμενε διαιρεμένος σε βενιζελικούς και αντιβενιζελικούς. Διαισθανόμενες, ωστόσο, τον κίνδυνο μιας πιθανής επικράτησης ενός κομμουνιστικού καθεστώτος αμέσως μετά την απελευθέρωση, οι αστικές δυνάμεις συσπειρώθηκαν σταδιακά. Η ανάδειξη του Γεωργίου Παπανδρέου στο πρωθυπουργικό αξίωμα της εξόριστης ελληνικής κυβέρνησης τον Απρίλιο του 1944 αποτέλεσε σημαντικό γεγονός στην δύσκολη πορεία διαμόρφωσης της πολιτικο-ιδεολογικής ταυτότητας της Εθνικοφροσύνης, προσανατολισμένης σε παραδοσιακά εθνικά αστικά πρότυπα και σε πλήρη αντίθεση προς τις επαναστατικές θεωρίες του ΕΑΜ. Στα Δεκεμβριανά επιτεύχθηκε η ενότητα των αστικών δυνάμεων, υπο την ασφυκτική πίεση των αιματηρών στρατιωτικών συγκρούσεων στην ελληνική πρωτεύουσα. Τα Δεκεμβριανά αποτέλεσαν σημείο αναφοράς στο μεταπολεμικό λόγο της Δεξιάς. Στα χρόνια του Εμφυλίου (1946-1949) αναδείχθηκε η Εθνικοφροσύνη σε κυρίαρχη εθνική και υπερκομματική αξία. Παράλληλα ταυτίστηκε σχεδόν αποκλειστικά -κάτι που ως ένα βαθμό ήταν αναπόφευκτο- με τον αντικομμουνισμό. Το γεγονός αυτό επέτρεψε σε πρώην συνεργάτες των Γερμανών και σε «επαγγελματίες» αντικομμουνιστές να αυτοχριστούν ως «Εθνικόφρονες», δικαιολογώντας έτσι την αντιπατριωτική συμπεριφορά τους κατά την διάρκεια της Κατοχής και προκαλώντας ρήγματα στη συνοχή και την ιδεολογία της συντηρητικής παράταξης. Η Εθνικοφροσύνη είχε τις ρίζες της στην περίοδο του Μεσοπολέμου, στην δεκαετία του 40ʼ συγκροτήθηκε σε συλλογική ταυτότητα. Ποιά ήταν όμως τα βασικά πολιτικά και ιδεολογικά χαρακτηριστικά της; Ποιά πρόσωπα, ποιές πολιτικές ομάδες και ποιές κοινωνικές τάξεις την αποτελούσαν; Πως διαμορφώθηκε η λαϊκή της βάση; Ποιές αξίες υποστήριξε; Ποιά τμήματα του πληθυσμού εκπροσώπησε και ποιά απέκλεισε; Με βάση αρχειακές πηγές, η ανακοίνωση θα επιχειρήσει να απαντήσει στα παραπάνω βασικά ερωτήματα και να προσδιορίσει την πολιτικο-ιδεολογική φυσιογνωμία της Εθνικοφροσύνης ως ταυτότητας συλλογικής, συνθετικής αλλά και πολωτικής στα χρόνια της Κατοχής και του Εμφυλίου.