Η διατήρηση της εθνικής ταυτότητας των Ελλήνων πολιτικών προσφύγων του εμφυλίου πολέμου (1946-1949) στις χώρες υποδοχής τους
Περίληψη
Μετά τη λήξη του ελληνικού εμφυλίου πολέμου, το 1949, πολλές δεκάδες χιλιάδες μαχητών του Δημοκρατικού Στρατού και οικογένειες αριστερών πολιτών κατέφυγαν στις ανατολικές χώρες, όπου οι περισσότεροι παρέμεναν έως και μετά το 1980. Η διαρκής επιθυμία όλων αυτών των εκπατρισμένων ήταν να διατηρήσουν την ελληνικότητά τους και να επιστρέψουν στην Ελλάδα για να προσφέρουν τις αποκτηθείσες γνώσεις τους και στους οικείους τους. Στις χώρες όπου εγκαταστάθηκαν οι πολιτικοί πρόσφυγες, αφού επέλυσαν τα προβλήματα προσαρμογής τους σε τρόπους ζωής και πολιτισμούς διαφορετικούς από αυτούς που γνώριζαν και προκειμένου να διατηρήσουν οι ίδιοι και τα παιδιά τους την εθνική τους ταυτότητα και να συντηρήσουν τους δεσμούς τους με την Ελλάδα ανέπτυξαν πολλαπλές δραστηριότητες. Αν και ο επαναπατρισμός τους και οποιαδήποτε επαφή με τις οικογένειες που είχαν αφήσει στην Ελλάδα ήταν για δεκαετίες απαγορευμένος για τους πολιτικούς πρόσφυγες, εν τούτοις, προσδοκούσαν την επάνοδό τους, φρόντιζαν με κάθε τρόπο να ανακαλούν τις αναμνήσεις τους από την πατρίδα, να διαπαιδαγωγούν τα παιδιά τους με την αγάπη για την Ελλάδα και κυρίως να διαμορφώσουν μια συλλογική ελληνική ταυτότητα. Σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση και διατήρηση της συλλογικής τους ταυτότητας έπαιξαν τόσο οι κατά χώρες Σύλλογοι Πολιτικών Προσφύγων, όσο και οι διοργανώσεις εκδηλώσεων που πραγματοποιούνταν με την ευκαιρία εθνικών επετείων και θρησκευτικών εορτών. Κατά τη διάρκειά τους, οι εκπατρισμένοι είχαν την ευκαιρία να συναντηθούν και να ανταλλάξουν τις αναμνήσεις και τους προβληματισμούς τους για τις προοπτικές της επιστροφής τους στη Ελλάδα. Εξίσου σημαντικό ρόλο έπαιζε, επίσης, ο προσφυγικός τύπος και φυσικά τα σχολεία, όπου τα παιδιά διδάσκονταν μαθήματα αντίστοιχα με αυτά που διδάσκονταν οι μαθητές στην Ελλάδα. Η έρευνά μου θα στηριχθεί στη σχετική βιβλιογραφία, σε αρχειακές συλλογές, σε αποφάσεις συνδιασκέψεων και οργανώσεων των πολιτικών προσφύγων, σε αλληλογραφία των πολιτικών προσφύγων με συγγενείς τους και φορείς στην Ελλάδα, υπομνήματα και διαβήματα (ατομικά και συλλογικά) των εκπατρισμένων για τον επαναπατρισμό τους, στο αρχείο της Ένωσης Συγγενών Ευρισκομένων στο Εξωτερικό πολιτικών προσφύγων (1962-1967), σε στοιχεία για τα σχολεία, την εκπαίδευση και τα χρησιμοποιηθέντα σχολικά εγχειρίδια, στην εκδοτική δραστηριότητα, σε έντυπα και εφημερίδες των πολιτικών προσφύγων ανά χώρα και σε προφορικές μαρτυρίες επαναπατρισθέντων.