Doris Kinne: Untersuchungen zur Morphologie des Verbs in griechischen Pressetexten unter dem Aspekt der Bistrukturalität

Doris Kinne, Untersuchungen zur Morphologie des Verbs in griechischen Pressetexten unter dem Aspekt der Bistrukturalität, Frankfurt/M. u.a.: Peter Lang 2011 (FTSK. Publikationen des Fachbereichs Translations-, Sprach- und Kulturwissenschaft der Johannes Gutenberg-Universität Mainz in Germersheim – Band 58) [ISBN 978-3-631-61015-2]

In der vorliegenden Dissertation werden zeitgenössische griechische Pressetexte (aus sieben Athener Tageszeitungen) unter dem Aspekt der sogenannten Bistrukturalität* des Standardneugriechischen untersucht. Diese bezeichnet die optionale Integration gelehrter („hellenischer“, H) Elemente der ehemaligen hochsprachlichen Varietät Katharevousa – als Folge und im Gegensatz zur Situation der Diglossie (die offiziell 1976 beendet wurde) – in die hauptsächlich dimotische („romäische“, R) Struktur des Standardneugriechischen. Untersuchungskriterien sind bestimmte H Verbalmorpheme: altgriechische Endungen der dritten Person Singular und Plural im nichtaktiven Präsens, Paratatikos und Aoristos sowie Augmente, Reduplikationen beim Partizip Perfekt Passiv, Ausbleiben der Dissimilation beim nichtaktiven Aoriststamm. Die Häufigkeiten, mit denen diese markiert H Morpheme auftreten, werden im Vergleich zum Vorkommen ihrer R Entsprechungen untersucht, wobei die Auswertung differenziert nach Zeitung sowie z. T. nach Themenbereich und Textsorte der Texte erfolgt.

Die Ergebnisse deuten darauf hin, dass es für die Verwendung bzw. Nichtverwendung H Morpheme nicht allein eine Ursache gibt: Neben dem (unbewussten) Gebrauch gelehrter Formen aus Gründen der Sprachdynamik spielt auch der (bewusste) Gebrauch aus stilistischen Gründen oder zu dem Zweck, über die sprachliche Ebene Seriosität vermitteln zu wollen, eine entscheidende Rolle. Außerdem ist in bestimmten Fällen und bis zu einem gewissen Grad auch die politisch-ideologische Ausrichtung der Zeitungen für den (bewussten) Gebrauch oder Nichtgebrauch gelehrter Formen relevant. Hinsichtlich des Gebrauchs der H Formen in den konkreten Zeitungen kann Folgendes festgestellt werden: 1.1) einige H Elemente überwiegen in fast allen untersuchten Zeitungen; 1.2) in manchen Fällen, in denen insgesamt H Formen verstärkt Verwendung finden, zeigen einige Zeitungen extrem hohe Werte an H Formen – darunter meist I Kathimerini und oft auch To Vima und z. T. auch Ta Nea und I Avgi, andere wiederum vergleichsweise hohe R Werte – darunter fast immer Rizospastis; 2) in der kommunistischen Zeitung Rizospastis erscheinen meist deutlich weniger H Elemente bzw. werden überwiegend R Formen verwendet, selbst wenn bei fast allen übrigen Zeitungen die H Formen überwiegen; 3.1) auch in Fällen, in denen zwar H Formen erscheinen, in sämtlichen Zeitungen jedoch die R Formen überwiegen, kann festgestellt werden, dass der Anteil der H Formen in Rizospastis häufig der geringste ist; 3.2) umgekehrt gibt es häufig auch die Tendenz, dass, wenn in sämtlichen Zeitungen zwar die R Formen überwiegen, der Anteil der H Formen in der konservativen I Kathimerini am größten ist. Bei der Verteilung der H Formen nach Themenbereichen sind (abgesehen von stellenweise höheren Werten in den Bereichen Wissenschaft und Wirtschaft) keine besonderen Abweichungen der Verteilung der H bzw. R Formen zu erkennen. Eine exemplarische Aufschlüsselung nach Textsorten zeigt, dass in meinungsbetonten Texten verstärkt H Elemente auftreten.

_______________________

* Vgl. Hans Ruge, “Modern Greek as a bistructural language”. Thessaloniker Interkulturelle Analysen.Akten des 33. Linguistischen Kolloquiums in Thessaloniki 1998. Hrsg. v. Käthi Dorfmüller-Karpusa u. Ekaterini Vretta-Panidou. Frankfurt a. M. etc. 2000, 279-284.

 


Doris Kinne: Ανάλυση της μορφολογίας των ρημάτων σε κείμενα ελληνικών εφημερίδων από την άποψη της «διδομικότητας» (bistructurality)

Στην παρούσα διατριβή εξετάζονται κείμενα των εφημερίδων Η Αυγή, Το Βήμα, Ελευθεροτυπία, Το Έθνος, Η Καθημερινή, Τα Νέα και Ριζοσπά στης από την άποψη της λεγόμενης διδομικότητας (δηλ. της διπλής δομής)* της Κοινής Νεοελληνικής. Ο όρος διδομικότητα θέλει να περιγράφει το αποτέλεσμα της προαιρετικής ενσωμάτωσης λόγιων (“hellenic”, H) στοιχείων της καθαρεύουσας στη δομή της Κοινής Νεοελληνικής, η οποία είναι κυρίως δημοτική (“romaic”, R). Η διδομικότητα αποτελεί αφενός συνέπεια της διγλωσσίας (που τερματίστηκε επισήμως το 1976) και αφετέρου αντίθεση με την πραγματικότητα αυτής της διγλωσσίας (στην οποία χρησιμοποιούνταν παράλληλα δύο μορφές της ίδιας γλώσσας). Κριτήρια ανάλυσης αποτελούν συγκεκριμένα Hμορφήματα ρημάτων: καταλήξεις της αρχαίας ελληνικής τρίτου προσώπου (ενικού και πληθυντικού) μεσοπαθητικού ενεστώτα, παρατατικού και αορίστου, αυξήσεις, αναδιπλασιασμοί στις μετοχές μεσοπαθητικού παρακειμένου και η μη ανομοίωση στο θέμα μεσοπαθητικού αορίστου. Εξετάζονται οι συχνότητες εμφάνισης αυτών των σημαδεμένων (marked) H μορφημάτων σε σύγκριση με τα αντίστοιχα R μορφήματα. Κατά την ανάλυση γίνεται σύγκριση των διάφορων εφημερίδων καθώς και, εν μέρει, των θεματικών περιεχομένων και των κειμενικών ειδών.

Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι δεν υπάρχει μόνο ένας λόγος για τη χρήση ή μη χρήση των Hμορφημάτων: Σημαντικό ρόλο παίζει -πέρα από την (ασυνείδητη) χρήση λόγιων μορφολογικών τύπων λόγω της δυναμικής εξέλιξης της γλώσσας- η (συνειδητή) χρήση για λόγους ύφους ή ως επίδειξη σοβαρότητας. Σε μερικές περιπτώσεις και ως ένα σημείο φαίνεται να παίζει ρόλο για τη (συνειδητή) χρήση ή μη χρήση των λόγιων μορφολογικών τύπων και η πολιτικοϊδεολογική τοποθέτηση των εφημερίδων. Γενικά συμπεράσματα για τη χρήση των H μορφολογικών τύπων στις συγκεκριμένες εφημερίδες είναι τα εξής: 1.1) μερικά H στοιχεία είναι επικρατέστερα σε σχεδόν όλες τις εφημερίδες, που έχουν εξεταστεί, 1.2) σε ορισμένες περιπτώσεις, όπου οι H μορφολογικοί τύποι είναι στο σύνολο των εφημερίδων επικρατέστερες, σε μερικές από αυτές παρατηρούμε ότι η συχνότητα H μορφολογικών τύπων είναι πολύ υψηλή σε κάποιες από αυτές (κυρίως στηνΚαθημερινή και συχνά και στο Βήμα και εν μέρει και στα Νέα και στην Αυγή), ενώ σε άλλες εφημερίδες (κυρίως στον Ριζοσπάστη) παρατηρούμε σχετικά υψηλές συχνότητες R μορφολογικών τύπων, 2) ακόμη και στις περιπτώσεις εκείνες, όπου σε όλες σχεδόν τις άλλες εφημερίδες επικρατούν οι H μορφολογικοί τύποι, στον Ριζοσπάστη συνήθως εμφανίζονται σαφώς λιγότεροι Hμορφολογικοί τύποι ή χρησιμοποιούνται περισσότεροι R μορφολογικοί τύποι, 3.1) σε περιπτώσεις όπου σε όλες τις εφημερίδες εμφανίζονται μεν H μορφολογικοί τύποι, αλλά οι R μορφολογικοί τύποι επικρατούν, παρατηρούμε ότι στον Ριζοσπάστη το ποσοστό H μορφολογικών τύπων είναι συχνά το χαμηλότερο, 3.2) αντίστροφα παρατηρείται συχνά η τάση ότι, όταν σε όλες τις εφημερίδες επικρατούν οι R μορφολογικοί τύποι, στην Καθημερινή το ποσοστό H μορφολογικών τύπων είναι συχνά το υψηλότερο. Όσον αφορά την κατανομή των H και R μορφολογικών τύπων ανάθεματικό περιεχόμενο, δε φαίνεται να υπάρχουν ιδιαίτερες αποκλίσεις (αν εξαιρέσουμε τις κατά τόπους υψηλότερες συχνότητες στον τομέα της επιστήμης και της οικονομίας). Μια ανάλυση των μορφολογικών τύπων ανά κειμενικά είδη φανερώνει ότι σε κείμενα του τύπου «γνώμη» εμφανίζονται σε μεγάλο βαθμό H στοιχεία.

 

_______________________

* Πρβ. Hans Ruge, “Modern Greek as a bistructural language”. Thessaloniker Interkulturelle AnalysenAkten des 33. Linguistischen Kolloquiums in Thessaloniki 1998. Käthi Dorfmüller-Karpusa και Ekaterini Vretta-Panidou (επιμ.). Frankfurt a. M. κ.α. 2000, 279-284.



Κατηγορίες Nέες εκδόσεις