Δ. Παϊβανάς, Βία και Αφήγηση – Ιστορία, ιδεολογία και εθνικός πολιτισμός στην πεζογραφία του Θανάση Βαλτινού, Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της «Εστίας» 2012.
Dimitris Paivanas, Violence and Narrative: History , Ideology and National Culture in the Prose Fiction of Thanassis Valtinos, Athens: Hestia Publications 2012.
Ο Θανάσης Βαλτινός (1932-) είναι από τους επιφανέστερους Έλληνες συγγραφείς της λεγόμενης «δεύτερης μεταπολεμικής γενιάς». Είναι ευρέως γνωστός για τη ρεαλιστική μεταχείριση αγνοημένων ή «ευαίσθητων» πτυχών της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Το βασικό θέμα της πεζογραφίας του είναι η ποικίλων μορφών βία που ενέπνευσαν διάφορες ιδεολογίες από τις αρχές του εικοστού αιώνα μέχρι το τέλος του. Οι ιστορικές περίοδοι με τις οποίες καταπιάνεται είναι κάτι περισσότερο από απλή σκηνογραφία των έργων του. Ο Εμφύλιος πόλεμος (1943-49), η δικτατορία (1967-74) και, σε πιο πρόσφατα κείμενά του, οι βαλκανικοί πόλεμοι (1912-13), ο Εθνικός Διχασμός (1915-) και η μικρασιατική εκστρατεία (1919-22) προσδιορίζουν αποφασιστικά τις συμπεριφορές των ηρώων του και την οπτική των αφηγητών του. Μέρος της θεματολογίας του είναι οι συνέπειες όλων αυτών των γεγονότων και των σχετικών ιδεολογιών στον σύγχρονο ελληνικό πολιτισμό.
Ο συγγραφέας είναι εξίσου γνωστός για τη λιτότητα των εκφραστικών του μέσων, για τη χρήση του λόγου της μαρτυρίας (προφορικής και γραπτής) και τη μίμηση αυθεντικών κειμένων στη σύνθεση των έργων του. Από τέτοιου είδους λόγο ή αποσπάσματα αποτελούνται καθ’ ολοκληρίαν τα περισσότερα πεζογραφήματά του. Ορισμένα από τα πιο γνωστά μοιάζουν με αυτούσιες μαρτυρίες ή ασχολίαστες παραθέσεις αποσπασμάτων παρά με αμιγή μυθιστοριογραφία. Η παραθεματική τεχνοτροπία δίνει έναν επαυξημένο βαθμό ρεαλισμού στα έργα του αλλά και συνθέτει μια απόπειρα κατανόησης του παρελθόντος μέσα από γλωσσικά κατασκευάσματα τα οποία απαιτείται να αναγνωστούν ως λογοτεχνία. Η συμπαράθεση διάφορων ειδών λόγου και οι οιονεί μαρτυρίες των έργων του φαίνεται να ορίζουν την ταυτότητα του συγγραφικού εγώ και το σύνολο περιεχομένου και μορφής τους να επιβάλλεται στον αναγνώστη ως αισθητικό αποτέλεσμα.
Η βία που αναφέρεται στον τίτλο του βιβλίου παραπέμπει βεβαίως στη σωματική βία που θίγεται σε πολλά από τα κείμενα του συγγραφέα αλλά αφορά και στις ιδεολογικές πιέσεις που ασκήθηκαν ποικιλοτρόπως στην ελληνική κοινωνία, υπαγορεύοντας τρόπους σκέψης, ερμηνείες ιστορικών πεπραγμένων και, ακραίες και μη, συμπεριφορές στους πολίτες της. Στο μέτρο που η ιδεολογία και ο πολιτισμός αποτελούν γλωσσικά κατασκευάσματα ή συνθέτουν αφηγήσεις, όλοι μας, αναπόφευκτα, είμαστε επιρρεπείς σε αυτά. Η λογοτεχνία και η κριτική της είναι αναπόσπαστο μέρος τους. Ως όντα που παράγουν πολιτισμό, σκεφτόμαστε βάσει αυτών των αφηγήσεων, διαμορφώνουμε την ίδια μας την πραγματικότητα βάσει αυτών, την ατενίζουμε μέσα από το πρίσμα τους και κάποτε συνειδητοποιούμε πως έχουμε τη δυνατότητα να την αλλάξουμε. Αυτό, κατά την κρίση μου, είναι και ένας από τους ακρογωνιαίους λίθους του προβληματισμού στην πεζογραφία του Βαλτινού. Στόχος της μελέτης είναι η ερμηνευτική αναθεώρηση των υπό εξέταση κειμένων του συγγραφέα και η ένταξή τους στις σύγχρονες ανησυχίες της πολιτισμικής κριτικής για την ελληνική πεζογραφία.
Βιογραφικό σημείωμα
Ο Δημήτρης Παϊβανάς γεννήθηκε στην Αθήνα το 1961. Σπούδασε Νεοελληνική και Κλασική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Μελβούρνης και είναι Διδάκτορας του Πανεπιστημίου του Birmingham (Μεγ. Βρετανία). Στην περίοδο 1985-1997 δίδαξε Νεοελληνική Γλώσσα, Λογοτεχνία, Μετάφραση και Θεωρία της Λογοτεχνικής Κριτικής στα Πανεπιστήμια της Μελβούρνης και του La Trobe.
Thanassis Valtinos (1932 –) is one of the most pre-eminent contemporary authors of Greek prose fiction. He is widely known for his realistic treatment of neglected or “sensitive” of contemporary Greek history. The basic theme of his fiction is the various forms of violence inspired by a variety of ideologies since the beginning of the 20th Century to its end. The historical periods featuring in his works are a lot more than a mere setting. The Greek Civil War (1943-49), the Colonels’ Dictatorship (1967-74) and, in more recent works, the Balkan Wars (1912-13), the National Schism (1915 –), and the Asia Minor Campaign (1919-22) are decisive in determining the behavior of his characters and the point of view of his narrators. Part of his range of themes is the effects of these events and the related ideologies on contemporary Greek culture.
Valtinos is also known for the simplicity of his means of expression, for the use of testimonial narratives (oral and written) and for the imitation of authentic texts such as court proceedings, correspondence, news clips, advertisements, and classifieds in the composition of his works. Most of his works comprise in their entirety such kinds of discourse or fragments thereof. Some of his better-known works seem more like testimonies or they are made up of quoted fragments of discourse rather than prose fiction in the traditional sense. The technique of quotation gives a heightened sense of realism to his works but it also creates an attempted understanding of the past through linguistic constructs which are presented to the reader with the implicit demand to be read as literature. The juxtaposition of the different kinds of discourse and the putative testimonies of his works, appear to define the identity of the authorial ego and the sum total of their content and form is imposed on the reader as aesthetic effect.
The violence referred to in the title of the book points certainly to the theme of physical violence that features prominently in many of Valtinos’ works. However, it also seeks to capture the ideological pressures exercised through various means on Greek society, dictating certain ways of thinking, specific interpretations of the historical past, distortions of historical experiences, and both extreme and contained behavior in its citizens. To the extent that ideology and culture are linguistic constructs or discourses, we are all inevitably prone to their power of persuasion. Literature and literary criticism are an inextricable part of these discourses. As beings that produce culture we think in the terms of such discourses, we construct our reality in accordance with them, and view it through their prism. Occasionally we realize that we have the potential to change it by changing the story we tell about it. This, in my view, is one of the fundamental underlying themes in Valtinos’ works. The aim of this study, therefore, is a radical reappraisal of the works under consideration and their placement within the horizon of a contemporary debate of cultural criticism on Greek prose fiction.
Κατηγορίες Nέες εκδόσεις