Κωνσταντίνα Μπάδα

Η μνήμη της δεκαετίας 1940 – 1950 στη διαδικασία συγκρότησης παροντικών πολιτισμικών ταυτοτήτων

Περίληψη

Με την άποψη ότι η μνήμη κατασκευάζει το παρελθόν στο παρόν, συνιστά δηλαδή μια παροντική δράση, επιχειρείται να εντοπισθούν οι σημασίες και τα νοήματα που αποκτά η μνήμη της δεκαετίας για τη συγκρότηση των πολιτισμικών ταυτοτήτων του παρόντος, ταυτοτήτων στη βάση του φύλου, ταυτοτήτων τοπικών, πολιτικών κλπ. Η δεκαετία του 1940 αποτελεί μια προνομιακή ιστορική περίοδο για να μελετηθούν ζητήματα της ιστορίας και της μνήμης της , επειδή αφενός συνδέεται με γεγονότα τα οποία είχαν καθοριστική επίδραση στην ελληνική κοινωνία και αφετέρου επειδή αποτέλεσε το κατεξοχήν πεδίο ανάδυσης της ατομικής μνήμης και συγκρότησης της συλλογικής μνήμης μέσα από τη σύγκρουση αντίπαλων αφηγήσεων, εμπειριών και αναμνήσεων. Καταρχήν επισημαίνεται ότι η εμπειρία της περιόδου μόλις πρόσφατα έγινε αφηγήσιμη και από τότε οι υπάρχουσες σιωπηλές μνήμες έρχονται στην επιφάνεια, συγκροτούν παροντικές ταυτότητες και είναι δουλειά του ερευνητή να προσδιορίσει τις λειτουργίες και τις σημασίες τους να βρει μέσα από αυτές την ιστορία στο σύνολό της. Ποιό είδος μνήμης υπήρχε και υπάρχει γύρω από την κατοχή, την αντίσταση, τον εμφύλιο. Πώς θυμούνται τον πόλεμο; Όχι τόσο τί θυμάται από αυτόν ακριβώς (πραγματολογική μνήμη), αλλά με ποιές αξίες και διδάγματα συσχετίζεται η ανάμνηση ( η μνήμη ως λειτουργία) και γιατί ( διαδικασία κοινωνικοποίησης). Τα δεδομένα της έρευνας αντλούνται από καταγραμμένες ιστορίες ζωής και από προφορικές μαρτυρίες ανδρών και γυναικών που βίωσαν την εμπειρία του πολέμου, της κατοχής, της αντίστασης και του εμφυλίου. Αφού καταρχήν επισημανθεί ότι η υποκειμενική διάσταση της μνήμης αναπτύσσεται και λειτουργεί μέσα στα πλαίσια της ομάδας όπου το άτομο ανήκει και ως εκ τούτου το άτομο ανακαλεί και ανασυγκροτεί το παρελθόν πάντα ως μέλος μιας ομάδας ή ως φορέας μιας πολιτισμικής ταυτότητας στην οποία συμμετέχουν πολλοί με διαφορετικούς τρόπου, και επίσης ότι η μνήμη, ως παροντική δράση, γίνεται αντιληπτή ως διαδικασία της σχέσης παρελθόντος και παρόντος και επομένως ότι οι παραγόμενες αναπαραστάσεις του παρελθόντος συνιστούν μια μορφή κοινωνικής δράσης στο παρόν και διά αυτών συγκροτούνται ή υποστηρίζονται οι διάφορες μορφές της πολιτισμικής ταυτότητας του παρόντος, γίνεται στη συνέχεια η ανάλυση του υλικού που έδωσε η ατομική/συλλογική κατά βάση μνήμη και οι αναπαραστάσεις του εαυτού. Από την ως τώρα έρευνα προκύπτει ότι η μνήμη της δεκαετίας προσδιορίζει σε σημαντικό βαθμό την ταυτότητα του παρόντος με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους. Στις γυναίκες π.χ. οι μνημονικές αναφορές στη δεκαετία, επαναλαμβανόμες και κοινές στις περισσότερες , εμφανίζονται να συνιστούν το επιλεγμένο πεδίο δράσης μέσω του οποίου νοηματοδοτούσαν τη δική τους ζωή, εξέφραζαν την αίσθηση του εαυτού τους στην ιστορία, και αναδείκνυαν διάφορες και διαφορετικές όψεις της γυναικείας ταυτότητας, όπως αυτή της καθημερινά αγωνιζόμενης γυναίκας, της ενσυνείδητης αριστερής ή της δεξιάς, της δυνατής και απελευθερωμένης γυναίκας, της μητέρας ή εκείνης που θυσιάζεται για το καλό των άλλων, της αδελφής, της αλληλέγγυας γυναίκας κ.λπ.

Η ανακοίνωση (PDF)