Διαστάσεις της πολιτικής ταυτότητας στον λόγο των μελλοντικών δασκάλων: Οι αντιλήψεις τους για την επέτειο της 17ης Νοέμβρη 1973
Περίληψη
Οι εορτασμοί επετειακού χαρακτήρα αποτελούν μορφές κοινωνικής εμπειρίας με συγκεκριμένες σημασίες που επηρεάζουν τη σφαίρα δράσης των ανθρώπων σε επίπεδο θεσμών, επικοινωνίας και πολιτισμικής δημιουργίας. Ο έλεγχος των σημασιών τους ως μέρους της κοινωνικής εμπειρίας αποτελεί ουσιώδες τμήμα του ελέγχου των ταυτοτήτων, των κοινωνικών σχέσεων και των συμπεριφορών που εμπλέκονται στην εμπειρία· με την έννοια αυτή, οι σημασίες που αποδίδουν στις επετείους οι μελλοντικοί εκπαιδευτικοί όχι μόνο αντανακλούν τον αυτοπροσδιορισμό τους και τις προσωπικές τους πεποιθήσεις ως κοινωνικών υποκειμένων αλλά αναμένεται να μεταφερθούν και στους δυνητικούς μαθητές τους, επιδρώντας στη διαμόρφωση της κοινωνικο-πολιτισμικής τους ταυτότητας. Στην ανακοίνωση αυτή παρουσιάζονται ερευνητικά δεδομένα που αφορούν τις αντιλήψεις υποψήφιων εκπαιδευτικών για την επέτειο του Πολυτεχνείου, που αποτελεί ορόσημο της πολιτικής ζωής των Ελλήνων. Συγκεκριμένα, με αφορμή τον εορτασμό της 17ης Νοεμβρίου οι φοιτήτριες/-ές της Παιδαγωγικής Σχολής του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας απαντούν σε ανοικτού τύπου ερωτήσεις αναφορικά με τις νοηματοδοτήσεις αυτής της επετείου και των συνακόλουθων εορτασμών στην εκπαιδευτική και κοινωνική ζωή της χώρας τους. Η ποσοτική και ποιοτική εξέταση των απαντήσεων γίνεται με τα εργαλεία που προσφέρει η Ανάλυση του Λόγου και η Κοινωνική Σημειωτική. Η Ανάλυση του Λόγου στοχεύει: α) στο να επισημανθούν οι αναπαραστάσεις και τα στερεότυπα στα οποία στηρίζονται οι φοιτήτριες/-ές για τη συγκρότηση της ταυτότητας του «εαυτού» τους και του «άλλου» και β) στο να ελεγχθεί κατά πόσο οι απόψεις τους μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε ομάδες βάσει τυχόν επαναλαμβανόμενων σχημάτων. Από την άλλη μεριά, επιχειρείται η σημειωτική ανάλυση των αναφορών των υποκειμένων της έρευνας στις παραπάνω επετείους ως «ιδιαίτερους συνδηλωτικούς κώδικες». Στόχος είναι να αναδειχθεί ο τρόπος με τον οποίο ο λεκτικός κώδικας των υποψήφιων δασκάλων εμπλέκεται στην κατασκευή της σημασίας των απαντήσεών τους παραπέμποντας σε συγκεκριμένα νοήματα με χαρακτηριστικές ιστορικές, κοινωνικές και ψυχολογικές φορτίσεις (έμφαση σε συμβολισμούς και ιεροτελεστίες, ενσωμάτωση στην πατριωτική ρητορική κ.λπ.). Δεδομένο, στην περίπτωση αυτή, θεωρείται το γεγονός ότι τα κοινότυπα νοήματα στα κείμενα των φοιτητριών/-ών αποτελούν προϊόντα ιδεολογικής κωδικοποίησης της πραγματικότητας, και ως τέτοια αναμένεται να συμβάλουν –μέσα από θεσμοθετημένες σχολικές διαδικασίες– στον αναπροσδιορισμό της πολιτικής και εθνικής ταυτότητας των μελλοντικών μαθητών τους.